Ο μανδύας της Παρθένου

[Κεφάλαιο 1, σελ. 17–20]

Ένας πρόδρομος του δηλητηρίου που χρησιμοποιήθηκε από τους Ναζί στα στρατόπεδα εξόντωσης —το Zyklon A— είχε χρησιμοποιηθεί, δεκαετίες νωρίτερα, ως φυτοφάρμακο στους πορτοκαλεώνες της Καλιφόρνιας και για την απεντόμωση των βαγονιών στα οποία ταξίδευαν κρυφά δεκάδες χιλιάδες Μεξικανοί μετανάστες για να περάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο ξύλο των βαγονιών έμενε ένα πανέμορφο μπλε, το ίδιο μπλε που βλέπει κανείς μέχρι σήμερα σε κάποια τούβλα στο Άουσβιτς· και στις δύο περιπτώσεις το χρώμα μάς παραπέμπει στην αρχική προέλευση του κυανίου, το οποίο προέκυψε το 1782 ως υποπροϊόν της πρώτης σύγχρονης συνθετικής χρωστικής ουσίας, του κυανού της Πρωσίας.

(…)

Το κυανό της Πρωσίας το ανακάλυψε κατά λάθος ένας Ελβετός παρασκευαστής χρωμάτων ονόματι Γιόχαν Γιάκομπ Ντίσμπαχ, το 1704, το κυανό της Πρωσίας. (…) Αρχικά ο Ντίσμπαχ νόμισε πως είχε ανακαλύψει το hsbd-iryt, το αυθεντικό χρώμα του ουρανού, το θρυλικό μπλε με το οποίο οι Αιγύπτιοι χρωμάτιζαν το δέρμα των θεών τους. Η μυστική εκείνη φόρμουλα, την οποία φύλαγαν επί αιώνες οι ιερείς της Αιγύπτου, κλάπηκε από έναν Έλληνα και χάθηκε για πάντα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.    

(…)

Το πρώτο μεγάλο ζωγραφικό έργο στο οποίο χρησιμοποιήθηκε το κυανό της Πρωσίας ήταν Η Ταφή του Χριστού, το 1709, από τον Ολλανδό Πίτερ βαν ντερ Βερφ. Τα σύννεφα στον ουρανό που καλύπτουν τον ορίζοντα και ο μπλε μανδύας που σκεπάζει τη μορφή της Παρθένου λαμποκοπούν, αντανακλώντας τη θλίψη των μαθητών γύρω από το σώμα του Μεσσία, γυμνό και τόσο ωχρό ώστε φωτίζει το πρόσωπο της γυναίκας που γονατιστή φιλάει το πίσω μέρος του χεριού του, σαν να καυτηριάζει με τα χείλη της τις πληγές από τα σιδερένια καρφιά.