Μια ιστορία ηρώων (ή μήπως στασιαστών;)  

Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής | ΤΑ ΝΕΑ 

[...]

Εκείνες οι επιτυχίες οδήγησαν στην επέκταση των επιχειρήσεων και στην απόφαση, τον Αύγουστο του 1740, να αναχωρήσουν πέντε νεότευκτα πολεμικά πλοία και ένα μονοκάταρτο ανιχνευτικό με συνολικό πλήρωμα 2.000 άνδρες υπό τον ναύαρχο Τζορτζ Άνσον, με σκοπό να διασχίσουν τον Ατλαντικό με ρότα τη Βραζιλία, να περάσουν από το στενό του Μαγγελάνου και να βγουν στον Ειρηνικό επιτιθέμενα στις ισπανικές αποικίες από τη Χιλή ως το Περού. Σε εκείνη τη μυστική αποστολή ανήκε το Γουέιτζερ, το «μπασταρδάκι» του στολίσκου, εμπορικό πλοίο φαρδύ και δυσκίνητο, ένα κακάσχημο πράγμα μήκους 37 μέτρων, όπου συνωθούνταν απόκληροι ναυτικοί δίχως εμπειρία μαζεμένοι από τις φυλακές και από τους δρόμους, πολεμοφόδια για 28 κανόνια, ζωντανά για σφαγή, βαρέλια με αλατισμένα κρέατα, βαρέλια με νερό, κιβώτια με λογιών σκληρά οινοπνευματώδη. Δόκιμος αξιωματικός ήταν ο μόλις δεκαέξι ετών Τζον Μπάυρον, που είχε εγκαταλείψει το Ουεστμίνστερ Σκουλ, σχολείο της ελίτ, για να καταταγεί εθελοντικά στο Ναυτικό, αφού ο μεγαλύτερος αδελφός του Ουίλλιαμ είχε κληρονομήσει την οικογενειακή περιουσία, 

12.000 στρέμματα μέσα στο δάσος του Σέργουντ, το θρυλικό λημέρι του Ρομπέν των Δασών και την είχε αφήσει να ρημάξει μαζί με την ψυχασθένεια που ταλαιπωρούσε τους Μπάυρον. «Κατοικία των προγόνων μου, σε έχει φάει η σήψη» λέει ένας νοσταλγικός στίχος του Τζορτζ Μπάιρον, του καθ’ ημάς Λόρδου Βύρωνα. Ο Τζον ήταν ο παππούς του.

Μπορεί η ονομασία Γουέιτζερ να δόθηκε προς τιμήν του αργηγού του Βρετανικού Ναυαρχείου Σερ Τσαρλς Γουέιτζερ, συμβαίνει όμως η λέξη να σημαίνει «στοίχημα» στα οξφορδιανά, λες και ήταν μοιραίο ότι οι επιβαίνοντες θα έπαιζαν τη ζωή τους κορόνα-γράμματα. Με λίγα λόγια, ο στολίσκος του Άνσον απέπλευσε από το Πόρτσμουθ τον Αύγουστο του 1740, έφτασε στη Μαδέρα στα τέλη Οκτωβρίου και στην Αγία Αικατερίνη (Βραζιλία) στα μέσα Δεκεμβίου. Παράπλευσε το ακρωτήριο Χορν, ενώ οι καιρικές συνθήκες ήταν απαγορευτικές, το Γουέιτζερ ναύαγησε σε ένα ακατοίκητο και αφιλόξενο νησί, αρκετά μίλια βόρεια του στενού του Μαγγελάνου, το πλήρωμα αποδεκατίστηκε από το σκορβούτο, χωρίστηκε σε αντίπαλες ομάδες, υπήρξαν φόνοι και προσπάθειες κανιβαλισμού, μια φυλή ιθαγενών εμφανίστηκε, πρόσφερε βοήθεια, εγκαταστάθηκε μάλιστα κοντά τους ναυαγισμένους, αποχώρησε όμως προκειμένου να αποφύγει τον βιασμό των γυναικών της.

[...]

Η περιπέτεια του Γουέιτζερ είχε συνέχεια: το βρετανικό ναυτοδικείο εξέτασε τα γεγονότα, δίκασε και καταδίκασε τους στασιαστές, τους φονιάδες, τους απελπισμένους, τίμησε με λογιών επιφυλάξεις τους πρωταγωνιστές, οι περισσότεροι ξεχάστηκαν, άλλοι μετανάστευσαν στη Βόρεια Αμερική, ο αντίκτυπος είχε φτάσει στα αφτιά του Βολτέρου και του Ρουσσώ, συγγραφείς της εποχή εμπνεύστηκαν νέους Ροβινσώνες, ο Άνσον φιγουράρει ως εθνικό σύμβολο σε πίνακες και τοιχογραφίες.

Ο Ντέιβιντ Γκραν (1967), συγγραφέας και ερευνητής δημοσιογράφος στο περιοδικό New Yorker, παραδίδει το χρονικό του Γουέιτζερ κάνοντας χρήση όλων των δυνατών πρωτογενών πηγών: ημερολόγια των ναυτικών σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Βρετανικού Ναυαρχείου, απομνημονεύματα πρωταγωνιστών και ανορθόγραφες, αλλά από βάθους καρδίας σημειώσεις και δηλώσεις των ναυαγών, δικαστικά αρχεία και ένορκες βεβαιώσεις, άρθρα στον Τύπο και βιβλία ιστορικών (ξεχωρίζουν τα απομνημονεύματα του Τζον Μπάυρον), έτσι που η αφήγηση διακρίνεται για την πληρότητάς της. «Πέρασα χρόνια πολλά» γράφει στον πρόλογο του βιβλίου του, «χτενίζοντας τα αρχειακά συντρίμμια: ξεβρασμένα ημερολόγια πλοίων, μουχλιασμένες επιστολές, προσωπικά ημερολόγια γεμάτα μισές αλήθειες, τα σωζόμενα πρακτικά της αγχώδους δίκης στο ναυτοδικείο. Κυρίως όμως μελέτησα τις δημοσιευμένες μαρτυρίες των εμπλεκομένων στην υπόθεση, οι οποίοι υπήρξαν όχι μόνο μάρτυρες των γεγονότων, αλλά και αυτουργοί».

Ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει της μεταφράσης. Η κυρία Δέσποινα Κανελλοπούλου έχει πετύχει το ακατόρθωτο: την απόλυτη ακρίβεια των ναυτικών όρων, της ναυτοσύνης, της απόδοσης του jargon της θάλασσας. Το βιβλίο του Ντέιβιντ Γκραν θα ήταν μια χαμένη υπόθεση αν η μετάφραση δεν το είχε απογειώσει. Το ίδιο φαίνεται ότι προετοιμάζει ο Μάρτιν Σκορσέζε με πρωταγωνιστές τους Ντι Κάπριο και Ρόμπερτ ντε Νίρο, ταινία που θα βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες το 2024.

​Το άρθρο στα Νέα