Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ
Έρωτας και εξορία
Αυτοβιογραφική τριλογία
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Σε μεγάλη ηλικία, λίγο πριν βραβευτεί με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ αρχίζει να γράφει την ιστορία της ζωής του, από τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Πολωνία μέχρι και την οριστική εγκατάστασή του στην Αμερική.
Στο περιβάλλον όπου ανατράφηκε ο Σίνγκερ, ο Θεός δεν ήταν μια έννοια θεωρητική αλλά μια καθημερινή, ζωντανή παρουσία. Για την ύπαρξη του Θεού ο Σίνγκερ δεν έχει ποτέ αμφιβολίες. Ωστόσο, από μικρό παιδί κιόλας, αδυνατεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ο Θεός αφήνει αθώα πλάσματα να βασανίζονται χωρίς να έχουν κάνει τίποτα κακό. Πώς γίνεται ένας καλός και παντοδύναμος Θεός, που έφτιαξε τον κόσμο κατά τη βούλησή Του, να επιτρέπει μια τέτοια αδικία; Ψάχνοντας για απάντηση, ο Σίνγκερ στρέφεται στη φιλοσοφία, στην επιστήμη, στο μυστικισμό, στη λογοτεχνία. Μέχρι που σιγά-σιγά η απάντηση που φοβόταν του φανερώνεται: τον κόσμο όντως τον έφτιαξε ο Θεός· μόνο που ο Μεγαλοδύναμος είναι ένας Θεός μοχθηρός, που διψάει για αίμα και χαίρεται με τον πόνο των αδύναμων· ο κόσμος είναι ένα σφαγείο φτιαγμένο από έναν στυγερό Δημιουργό.
Μέσα σ’ έναν τέτοιο κόσμο ο Σίνγκερ δεν μπορεί να υπάρξει. Ζει σαν εξόριστος, χωρίς κίνητρο, χωρίς φιλοδοξίες, ένας ζωντανός νεκρός που απλώς λαθροβιώνει. Παραδίνεται στους δαίμονες του κόσμου αυτού, με πρώτο και κύριο τον δαίμονα του έρωτα. Κάνει είδωλό του τη λογοτεχνία, μέχρι που κι αυτή την εγκαταλείπει φτάνοντας στην Αμερική. Σέρνεται τρομαγμένος, ανήμπορος αλλά μονίμως εξεγερμένος, παρατηρώντας τον κόσμο να οδεύει προς την καταστροφή, χωρίς ποτέ να θρηνεί, μα αντίθετα γελώντας βουβά με τη φάρσα τη ζωής.
Ο Isaac Bashevis Singer (1903[;]–1991) γεννήθηκε στην Πολωνία, σε ραβινική οικογένεια. Στράφηκε από νωρίς στη λογοτεχνία, γράφοντας στα γίντις, τη γλώσσα των Ασκεναζί Εβραίων. Το 1935 μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου συνέχισε να γράφει στα γίντις, έπειτα από μια μακρά περίοδο εσωτερικής κρίσης και απόσυρσης από τη λογοτεχνία. Από τη δεκαετία του ’50 τα έργα του άρχισαν να μεταφράζονται στα αγγλικά. Το 1970 και το 1974 κέρδισε το αμερικανικό National Book Award, και το 1978 το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του, διαποτισμένα πάντα με μια ατμόσφαιρα υπερφυσικού, απαθανατίζουν τον χαμένο κόσμο των εβραϊκών στετλ αλλά και τη ζωή των Εβραίων μεταναστών στην Αμερική.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν, μεταξύ άλλων, τα βιβλία του: Ο τελευταίος δαίμονας και άλλα διηγήματα (Νεφέλη, 1995)· Σκιές στον ποταμό Χάντσον (Καστανιώτης, 2000)· Στο δικαστήριο του πατέρα μου (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2003)· Ο Σατανάς στο Γκόραϋ (Ίνδικτος, 2003)· Ο θάνατος του Μαθουσάλα (Καστανιώτης, 2005)· Ιστορίες για παιδιά (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005)· Εχθροί, μια ερωτική ιστορία (Καστανιώτης, 2009)· Σώσα (Κίχλη, 2020)· Γκίμπελ ο σαλός και άλλες ιστορίες (Κίχλη, 2022).
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Κομμένος στα δύο
Αρκούσε μια ματιά από μια γυναίκα για να με κάνει να κοκκινίσω τρομερά. Στο σπίτι με την Τζίνα ήμουν ο τρανός εραστής, εδώ όμως ξαναγινόμουν σχολιαρόπαιδο. Αυτός ο διπλός ρόλος δημιουργούσε σύγχυση σ’ εμένα και προξενούσε έκπληξη στους άλλους, αφού ήταν γνωστό ότι έγραφα και ότι είχα και ερωμένη. Σε κάποιο βιβλίο ή σε κάποιο περιοδικό είχα συναντήσει τη φράση «διχασμένη προσωπικότητα», κι έτσι απέδωσα τη διάγνωση και στον εαυτό μου. Γιατί αυτό ακριβώς ήμουν — κομμένος στα δύο, διαιρεμένος, ένα σώμα με πολλές ψυχές, που καθεμιά με τραβούσε προς διαφορετική κατεύθυνση. Ζούσα σαν λιμπερτίνος, κι ωστόσο διαρκώς προσευχόμουν στον Θεό και ζητούσα το έλεός Του· παρέβαινα όλους τους νόμους του Σουλχάν Αρούχ και την ίδια στιγμή διάβαζα βιβλία για την Καμπάλα και τον χασιδισμό· είχα εντοπίσει όλες τις αδυναμίες των πιο ξακουστών φιλοσόφων και των πιο μεγάλων συγγραφέων, αλλά εγώ έγραφα πράγματα που τελικά έμοιαζαν αφελή, αδέξια, ερασιτεχνικά. Τη μια η σεξουαλική μου ικανότητα ήταν ένα πράγμα απίστευτο — και ξάφνου γινόμουν εντελώς ανίκανος. Κάποιος εχθρός φώλιαζε μέσα μου, κάποιο μοχθηρό πνεύμα που όλο ήθελε να με πειράζει, που έπαιζε μαζί μου το ποντίκι με τη γάτα.
Ήρθε η λύτρωση στον κόσμο
Στο δικό μας σπίτι ο ερχομός του Μεσσία νοούνταν με την απολύτως κυριολεκτική σημασία του όρου. Ο μικρός μου αδελφός, ο Μόισε, κι εγώ συζητούσαμε συχνά για το πώς θα συνέβαινε. Στην αρχή, θα ακουγόταν το σάλπισμα απ’ το κέρας του κριού. Θα το φυσούσε ο προφήτης Ηλίας και θ’ αντιλαλούσε σε ολόκληρο τον κόσμο για να αναγγείλει την είδηση: «Ήρθε η λύτρωση στον κόσμο! Ήρθε στον κόσμο η σωτηρία!». Τότε όλοι οι εχθροί του Ισραήλ, όλοι όσοι είχαν βλάψει το λαό μας, αμέσως θα χάνονταν και θα απέμεναν μονάχα οι καλοί Εθνικοί, οι οποίοι θ’ αποκτούσαν πλέον το προνόμιο να υπηρετούν τους Εβραίους. Σύμφωνα με το Ταλμούδ, η Γη του Ισραήλ θα απλωνόταν τώρα σε όλα τα έθνη. Ένας φλεγόμενος Ναός θα κατέβαινε στην Ιερουσαλήμ από τα ουράνια.
Εάν υπήρχαν δαίμονες, έπρεπε να υπάρχει και Θεός
Επειδή ο αδελφός μου ο Γιοεσούα είχε εγκαταλείψει το δρόμο του αγαθού κι είχε απαρνηθεί τόσο τον Θεό όσο και τον διάβολο, οι γονείς μου αναφέρονταν συχνά και στις δύο αυτές δυνάμεις προκειμένου να καταρρίψουν τα επιχειρήματά του. Εάν υπήρχαν δαίμονες, έπρεπε να υπάρχει και Θεός. Άκουγα αμέτρητες ιστορίες με κακά πνεύματα, με νεκρούς που έβγαιναν τις νύχτες από τους τάφους τους και άρχιζαν να περιπλανιούνται για να βρουν θαυματοποιούς ή να παρευρεθούν σε μακρινά πανηγύρια. Κάποιοι ξεχνούσαν πως ήταν πεθαμένοι και καταπιάνονταν με κάθε λογής επιχειρήσεις, ενώ μερικοί παντρεύονταν κιόλας.
Η άβυσσος του ανθρώπινου ψυχισμού και τα βάσανα των Εβραίων
Στο τρένο κιόλας είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω την άβυσσο του ανθρώπινου ξεπεσμού και τα βάσανα των Εβραίων. Μια παρέα τραμπούκοι ανέβηκαν στο βαγόνι της τρίτης θέσης, που ήταν γεμάτο με Εβραίους επιβάτες ― πάμφτωχους ανθρώπους που ταξίδευαν κουβαλώντας σάκους, μπόγους και κούτες. Οι τραμπούκοι έστρεψαν αμέσως σ’ αυτούς την προσοχή τους. Πρώτα άρχισαν να τους παρενοχλούν βρίζοντάς τους με όποιον τρόπο μπορούσαν. Όλοι οι Εβραίοι, έλεγαν, ήταν μπολσεβίκοι, τροτσκιστές, κατάσκοποι των Σοβιετικών, φονιάδες του Χριστού, εκμεταλλευτές. Κάτω από το φως της μικρής λάμπας που κρεμόταν στο βαγόνι, έβλεπα εκείνους τους «εκμεταλλευτές» ― ανθρώπους ρακένδυτους, τσακισμένους, που οι περισσότεροι στέκονταν όρθιοι ή κάθονταν επάνω στα υπάρχοντά τους.
ΙΣΑΑΚ ΜΠΑΣΕΒΙΣ ΣΙΝΓΚΕΡ
ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΙΑ
Αυτοβιογραφική τριλογία
Τίτλος πρωτοτύπου: LOVE AND EXILE: An Autobiographical Trilogy
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Επιμέλεια: Θάνος Σαμαρτζής & Μαριλένα Καραμολέγκου
Φωτογραφία εξωφύλλου: Bruce Davidson/ Magnum Photos
504 σελ.
22 €
Οκτώβριος 2022
testimonia / 7
ISBN: 978-618-5598-13-6