Αποκαθήλωση

Αλέξανδρος Ζωγραφάκης | ΙΣΤΟΣ


Υπάρχεις γιατί φτάνει ένα σημείο, μια εποχή, που όλα αυτά που ακούς από όσους σε αγάπησαν, ευτυχώς, σώνονται, τελειώνουν. Η ίδια η συγγραφή, δεν έχει ως σκοπό μόνο «να αποκαταστήσει το πρόσωπό μας όπως το είδαν εκείνοι». Είναι και απόδειξη ότι το βλέμμα τους έχει πια θολώσει, γιατί έχει οριοθετηθεί. Το πλήρωμα του χρόνου έχει φτάσει. Η συγγραφή είναι και η αποκαθήλωσή τους. Ο Καραλής, εδώ, τρόπον τινά, τακτοποιεί με πολλή τρυφερότητα και τους λογαριασμούς του με τη Διονυσία. Κάθε ρητή δήλωση αγάπης ενέχει εξάλλου και την αρχή του τέλους της. Το σθένος που προϋποθέτει η έκφρασή της –πόσο μάλλον η μεταγραφή της σε λογοτεχνικό κείμενο– χαρτογραφεί και την απόσταση που έχει εδραιώσει το υποκείμενο απέναντι στο “αντικείμενο” της αγάπης του.

Η αγάπη τείνει να παραμένει άρρητη και άρα, κατά κάποιο τρόπο, εξωλογοτεχνική. Ναι, ακόμη και προς γονείς, και προς παππούδες και γιαγιάδες. Ο πακτωλός μυθιστορημάτων που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για ανιόντες συγγενείς είναι στην καλύτερη περίπτωση, όπως εδώ, περίτεχνη τακτοποίηση λογαριασμών.  

Δεν αμφισβητώ λοιπόν την όποια ιστοριογραφική ή ηθογραφική αξία δύναται να έχει το εγχείρημα. Αξία, αν όχι αδιάφορη, σίγουρα ήσσονος σημασίας αναφορικά με την αισθητική αξία του κειμένου. Τι λογοτεχνική αξία έχει λοιπόν ένα σύντομο κείμενο που ισορροπεί κάπου ανάμεσα σε εξομολόγηση, βιογραφία και αυτομυθοπλασία;

Το πλεονέκτημα αλλά και το μειονέκτημα του εγχειρήματος εντοπίζεται στην έκτασή του. Πλεονέκτημα, γιατί το θέμα είναι σε σημεία τετριμμένο, οπότε η έκτασή του προσφέρει μια δόση –τόση όση– ώστε ο αναγνώστης να αποκομίσει μια εύγλωττη αποτύπωση της «προφορικής συλλογικής μνήμης που αντιμετωπίζει τα πάντα με όρους συνέχειας» (σ. 10). Μειονέκτημα, γιατί η έκταση δεν επιτρέπει την κατασκευή ενός συνεκτικού ιστού. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει μύθος που να ερεθίζει τον αναγνώστη, να τον ξεκουνάει από τη θεματική κοινοτοπία της οικογενειακής μυθολογίας. Τι μένει επομένως; Πρωτίστως, η μεταγραφή της προφορικότητας, μέσω ντοπιολαλιάς, που είναι πέρα ως πέρα δόκιμη. Ορθά η έκδοση δεν περιλαμβάνει γλωσσάρι. Ο συγγραφέας εγκιβωτίζει τις ερμηνείες στην πλοκή, προσδίδοντας στο σώμα του κειμένου λογοτεχνικότητα. Τι άλλο μένει; Αυτή η παλίνδρομη κίνηση: μάγευση/απομάγευση, που έρχεται ως απότοκος του άλγους, που, από αγάπη, μετακύλησε η Διονυσία στον νεαρό Βρασίδα. Ο Καραλής νιώθει την ανάγκη να μεταγράψει ως «μαρτυρία» τον κόσμο της Διονυσίας. Πεποίθησή μου, όπως προσπάθησα να δείξω, είναι ότι γράφει ένα μυθιστόρημα φόρο τιμής/τακτοποίηση λογαριασμών. Άθελά του, υποσυνείδητα, η μεταγραφή αποκαθηλώνει τη Διονυσία και απομαγεύει τον κόσμο της. Ουδόλως μικρό κατόρθωμα. 

«Να με θυμάσαι σαν θά' χουνε φυτρώσει σφερδούκλια [ασφόδελοι] στο κεφάλι μου, έλεγε πριν πεθάνει η Διονυσία» (σ. 82).


Ολόκληρο το άρθρο

Βρασίδας Καραλής

ΣΦΕΡΔΟΥΚΛΙΑ ΣΤΟ 

ΚΕΦΑΛΙ

τα ιστορήματα της Διονυσίας