Η φιλοσοφία της ρέμβης
Αναστάσης Βιστωνίτης | ΤΟ ΒΗΜΑ
Ο Ρουσό είναι μακριά από την πόλη, βρίσκεται μέσα στη φύση από την οποία προκύπτουν οι μεγάλες αλήθειες της ζωής, μόνος με τη συνείδησή του που την προβάλλει στο αύριο. Οι καταγραφές του πιστεύει ότι θα τον δικαιώσουν μετά θάνατον. Γράφει για τον εαυτό του αλλά και για να τον διαβάσουν οι μεταγενέστεροι. Μιλάει για τις ψευδείς κατηγορίες και για το μένος που αντιμετώπισε, για τον πόλεμο που του έκαναν οι φιλόσοφοι της εποχής του, για τον διωγμό που υπέστη από την Εκκλησία, για τις περιπλανήσεις του, άλλες αναγκαστικές και άλλες κατ’ επιλογή.
Τώρα ζει σχεδόν μόνος, αλλά το περιβάλλον του είναι κοσμολογικό, είναι η αλήθεια μέσω της οποίας αισθάνεται δικαιωμένος για την προηγούμενη ζωή του. Εξετάζει τα όσα υποστήριξε, αναλύει το πώς αντιλαμβάνεται μείζονα θέματα όπως η αλήθεια και το ψέμα. Σ’ αυτό που υπήρξε και στα όσα υποστήριξε βρίσκει το νόημα του κόσμου εδώ - μακριά από τον κόσμο, μακριά από το πλήθος, την εξουσία, την τριβή μέσα στην κοινωνία των πόλεων. Δεν το κάνει ως αναχωρητής αλλά ως περιπατητής, σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα.
(...)
Όταν κάποιος βαδίζει, παρατηρεί και θυμάται, σκέφτεται καλύτερα - κυρίως όμως αισθάνεται βαθύτερα. Εδώ ο Ρουσό ζει τη «φυσική θρησκεία» ή καλύτερα τη θρησκεία της φύσης, τη μόνη αληθινή πηγή του συναισθήματος. Ο Νίτσε έλεγε πως «έχουμε την τέχνη για να μη μας σκοτώσει η αλήθεια». Η αλήθεια για τον Ρουσό είναι θεολογική, αλλά η ιδιότυπη θεολογία του προκάλεσε την μήνιν της οργανωμένης Εκκλησίας. Για να την κατανοήσει κανείς, όπως και την πολιτική φιλοσοφία του, αρκεί να διαβάσει τα μεγάλα έργα του. Εδώ τον ευγενή άγριο τον ταυτίζει με τον εαυτό του. Ο ευγενής άγριος δεν είναι βίαιο άτομο. Είναι αυτός που ανήκει στον φυσικό κόσμο, σαν τον ίδιο τώρα, καθώς περπατά, σκέφτεται, συλλέγει βότανα και σπάνια φυτά, όπως συλλέγει και αναμνήσεις. Τα φυσικά αισθήματα επομένως είναι η πηγή της αρετή.
Ζαν-Ζακ Ρουσσώ
ΡΕΜΒΑΣΜΟΙ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΙΚΟΥ
ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΗ
Μετάφραση: Θάνος Σαμαρτζής