Αρχαιοελληνικές ουτοπίες

Όσο οι άνθρωποι πασχίζουν εδώ κάτω στη γη, οι θεοί στην ουράνια κατοικία τους παρατηρούν μακάριοι, αδιάφοροι τα βάσανα των θνητών. Τόσες είναι οι λύπες σε τούτο δω τον κόσμο που μόνη λύση είναι η φυγή, η απόδραση.  

Ένας τρόπος ν' αποδράσεις είναι ο θάνατος. Στην αρχαιελληνική γραμματεία κυριαρχεί μια τόσο βαθιά απαισιόδοξη αίσθηση της ζωής που ακόμα και ο θάνατος εμφανίζεται ως το «δεύτερο καλύτερο πράγμα». Το πρώτο είναι να μη γεννηθείς ποτέ. Γράφει ο Σοφοκλής στον Οιδίποδα επί Κολωνώ:    

Ποτέ σου να μη γεννηθείς:
αυτή είναι η ανώτερη και πιο σοφή κουβέντα.
Μα κείνον που το φως πρόλαβε και τον είδε,
για κείνον το καλύτερο ―δεύτερο, όχι πρώτο―
είν’ όσο γρηγορότερα να φύγει από δω πέρα.

Παράλληλα όμως εμφανίζεται κι η λαχτάρα της φυγής σ' έναν τόπο παραδεισένιο. Σε μια ουτοπία.    

Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η ιδέα της Χρυσής Εποχής, που συναντάμε στον Ησίοδο, όταν οι άνθρωποι ζούσαν σαν τους θεούς, και των Νήσων των Μακάρων, όπου κατά τον Πίνδαρο, οι άνθρωποι ζουν αδάκρυτοι δίπλα στους θεούς.    

Οι αρχαιοελληνικές ουτοπίες βρίσκονται στις πιο δυσπρόσιτες εσχατιές του χάρτη: η Χώρα των Εσπερίδων είναι «Εκεί που δύουν τ’ άστρα», δηλαδή στο πιο δυτικό σημείο της γης: «Στων Εσπερίδων νά 'φτανα το μακρινό ακρογιάλι… πλάι στου Δία τα δώματα, όπου αναβλύζουνε πηγές και ρέει η αμβροσία». Στο πιο ανατολικό άκρο του ελληνικού κόσμου, την Κύπρο, συναντάμε μια άλλη ουτοπία.  Το ίδιο και στο βορειότερο, την Πιερία και τον Όλυμπο. Ο Ευριπίδης γράφει στις Βάκχες:    

Αχ, να μπορούσα νά ’φτανα ώς την Κύπρο,
στης Αφροδίτης το νησί,
κει που γυρνούν οι Έρωτες και τις καρδιές γητεύουν!
Ώς την πανέμορφη Πιερία,
την ιερή πλαγιά του Ολύμπου,
εκεί που κατοικούν οι Μούσες!
Εκεί οδήγα με, Βρόμιε, Βρόμιε,
των Βακχών αρχηγέ, θεέ της βακχικής κραυγής!
Εκεί είν’ οι Χάριτες, εκεί ο Πόθος!
Εκεί οι Βάκχες νόμιμα θα σ’ υπηρετούν

Τι είναι αυτό που κάνει τόσο θελκτικές αυτές τις ουτοπίες; Δεν είναι τόσο η απόσταση από τα βάσανα του κόσμου. Δεν είναι καν η ομορφιά του τόπου. Είναι ότι εκεί κατοικούν οι θεοί.

Αυτή είναι η ουσία της αρχαιοελληνικής ουτοπίας: να ζεις μαζί με τους θεούς, στη Νήσο των Μακάρων, στην Πιερία, στην Κύπρο με την Αφροδίτη, στη χώρα των Εσπερίδων, πλάι στου Δία τα δώματα.

Από το 2ο κεφάλαιο του ΜΟΝΟΣ ΠΡΟΣ ΜΟΝΟΝ: «Φυγή προς τον θεό και θεϊκή δικαιοσύνη».